Mustafa Demir: Kapalıçarşı'nın restorasyonu en az 5 yıl sürer!

Fatih Belediye Başkanı, Kapalıçarşı projesini anlattı.

Batılılara göre oryantalist, doğululara göre batıya açılan önemli bir ticaret merkezi... 550 yıldır ayakta ve 12 Eylül 1980 askerî darbesine kadar da özelliklerini korumuş görkemli bir yapı Kapalıçarşı... Çatıları aktığı anlaşılınca çarşının tavanına beton dökülmüş ve bugüne kadar da hiç dokunulmamış. Askerî darbeleri sadece insanın hayatı üzerinden değerlendirmek eksik kalıyor, tarihî eserler üzerinde de bir hayli etkinliğe sahip! Kentsel dönüşüm uygulamaları içerisinde Kapalıçarşı yenilenme projesiyle tekrar gündemde...

> Kapalıçarşı'ya altyapı oluşturuyoruz. Burası yeniden yapılanırsa, bir 550 yıl değil, daha da fazla yaşar!
> Türkiye'de ilk defa bu kadar büyük bir alanı ilgilendiren restorasyon projesini, biz hayata
geçiriyoruz...
> Projenin giderine karışmayacağız. Metrekare hesabı yapılır, ona göre mülk sahiplerince ödeme yapılır

YAPILACAK ÇALIŞMALAR
* Yenileme alanındaki mevcut durum tespiti
* Mülkiyet analizi ve bağımsız birim tespiti
* Rölöve, restitüsyon ve restorasyon projeleri
* Kullanıcı bilgileri ve restorasyon çalışmaları

İstanbul'un göz bebeği Kapalıçarşı'da 2009 yılında başlayan proje çalışması artık son noktasına gelmiş. Proje Fatih Belediyesi, İl Özel İdare, Bayındırlık ve İskan Bakanlığı ile ortaklaşa yürütülüyor. Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir'le yenilenmenin neleri kapsayacağını, çarşı esnafının bu yenilenmedeki rolünü konuştuk... Çıkan sonuç ise, esnaf elini cebine atmazsa bu yenilenme zor olur. İki aşamalı projenin ikinci aşamasında 150 milyon lira gerekiyor ve bu para çarşı esnafından karşılanacak...

- Kapalıçarşı'nın röntgenini çekiyoruz diyorsunuz. Bu bir anlamda hastalığa teşhis koymak demek. Bunun tedavisi, dolayısıyla onarımı nasıl olacak?

- Bu çarşı 1461 yılında kurulmuş. 550. yılını yaşıyoruz. Dünyanın en eski, en geniş, en otantik çarşısı. Hl canlılığını muhafaza eden, gelecekle ilgili ümit vaat eden, evrensel değerlerimizden bir tanesi... Geleneksel ticaretin hl yapıldığı, güvene dayalı ticaretin yapıldığı yegane yer... Böyle bir yerin korunması gerekiyor. Bütün tarihî yapılarda olduğu gibi buranın da restorasyon projelerinin çıkarılması lazım. Anıtlar Kurulu tarafından onaylanmış herhangi bir proje olmadan buraya bir çivi dahi çakılamaz. Yaz mevsiminde 250-300 bin insanın ziyaret ettiği, 3 bin 600 iş yerinin olduğu bir çarşı...

- Kapalıçarşı'ya bakıldığı zaman hiçbir eksiği yok gibi görünüyor. Her şey seyrinde gidiyor. Nedir bizim göremediğimiz eksiklikler, neler yapılması gerekiyor?

- Bir kere çatısı akıyor. Akan çatı zaman içerisinde çürümeye yol açıyor. Havalandırma sıkıntısı var. İnsanlar burada neredeyse 24 saatlerini geçiriyorlar. Sabahın erken saatlerinde çalışmaya başlıyorlar ve akşama kadar buradalar. Aydınlatmayla ilgili bir enerji altyapısı yok. Çatıda alabildiğine kablolar çekilmiş...

- İnsanlar geçici çözümler bulmuşlar...

- Sonuçta geçici çözümlerle harap olan Kapalıçarşı... Atık su kanallarının yapılması gerekiyor. Eğer burası yeniden yapılanırsa bir 550 yıl değil, daha da fazla yaşar. Buranın santimetre karesi bile çok kıymetli. Buradan yer kazanmak için, bazen taşıyıcılarına bile müdahale etmişler. İnsanlar kasalarını koymak için biraz duvarları oymuşlar. Bu taşıyıcı duvarlara müdahale edilince özelliklerini kaybetmişler. Bütün bunlar dışarıdan bakıldığında fark edemediğimiz hasarlar... Kapalıçarşı'nın etrafında yaklaşık 38 tane han var. Bunların 16 tanesi direkt Kapalıçarşı'yla temas halinde. Bunlar da proje içerisinde...

- Projeye ne zaman başlandı?

- 2009 yılında Eminönü Belediyesi bize bağlandıktan hemen sonra bu projenin çalışmaları başladı. 2011'in sonu itibariyle bitiyor. Türkiye'de ilk defa bu kadar büyük alanı ilgilendiren restorasyon projesi olacak.

- Peki burada bir problem var mı?

- Yönetim konusunda problem var. Burada bir dernek var, iyi niyetle çalışıyor ancak gerekli kaynağı toplayamıyor. Çünkü herkes dernek üyesi değil.

- Popülasyonu yüksek bir yer, yönetilmesi de çok kolay değil...

- Yönetilmesi çok kolay değil ama şöyle düşünmek lazım. Bir AVM'de çalışıyorsanız ve orada bir iş yeriniz varsa, bir yönetimi vardır ve herkes bu alışveriş merkezinin giderlerini kendi aralarında toplar... Yönetim AVM'de yapılacak herhangi bir eksikliği, o topladığı parayla yapar. Ama burada böyle bir şey yok. Osmanlı'dan kalma bir tapu yapısı var, kat irtifakı oluşturulmamış, bir yönetim kurulu ve yönetim kurulu başkanı oluşturmak mümkün değil. Bunu çözmek için Bayındırlık Bakanlığı ve Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü'yle yaptığımız uzun çalışmalar neticesinde bir metin üzerinde uzlaştık. Yıl sonuna kadar yönetimi oluşturursak, o zaman Kapalıçarşı herhangi bir alışveriş merkezi gibi hiç kimsenin dışarıdan yardımına gerek kalmadan kendi içinde yürüyebilecek hale gelecek. Bütün mülk sahiplerinin katılımıyla gerçekleşecek bir kongreyle yönetim oluşturulacak. Alınacak karar, herkesi bağlayacak.

- Restorasyon çalışması için 150 milyon lira gibi büyük bir rakama ihtiyaç var. Bu nasıl karşılanacak?

- Bu paranın karşılanmasına biz karışmayacağız. Kapalıçarşı'nın yönetimi karşılayacak. Biz burada bunun alt yapısını oluşturmaya çalışıyoruz. Velev ki Büyükşehir Belediyesi, Fatih Belediyesi, İl Özel İdaresi ve Kültür Bakanlığı bir araya geldi ve bu kaynağı buldu!.. Öyle bir ihtimal yok. O yüzden sistemi oluşturmak gerekiyor. Kapalıçarşı'da ayakları üzerinde durabilecek bir yapı olsun istiyoruz.

- Esnaf parayı öderken nasıl bir paylaşım olacak?

- Biz karışmayacağız. Çünkü oranın yüzde 98'i özel mülkiyet. Herkesin tapusu var, tapunun metrekaresi var, projenin bir gideri var. O giderler toplam metrekareye bölünür, kimin ne kadar yeri varsa ona göre ödeme yapılır. Vakıfların çok az bir mülkü var. Belediye olarak bizim hiç mülkümüz yok. Herkes kendi mülkü oranında buna katılacak.

- Belki muhtemel bir depremle Kapalıçarşı zarar görecek. Proje, kısa dönem için yapılacak olan bir çalışma mı yoksa 550 yıllık bir yapı daha mı yapılıyor?

- Rölöve, Kapalıçarşı'nın her santimetrekaresinin kopyasının çekilmesi demek. Diyelim ki bu oturduğumuz Şark Kahvesi'nin rölövesi yok. Buranın aynısını yapamazsınız. Ama rölevesi çıkarılmışsa ve kayıt altına alınmışsa, isterse yerle bir olsun tekrar aynısını yapabilirsiniz. Rölöve demek bir eseri ebediyen kayıt altına almak demek... Biz belediye olarak sadece bu rölöve çalışmasını yapmış olsak bile Kapalıçarşı'ya borcumuzu ödemiş oluyoruz. Düşünebiliyor musunuz, 550 yıldır Kapalıçarşı var ama böyle bir çalışma yapılmamış.

- Turizm açısından Kapalıçarşı'ya bitişik oteller zinciri de kurulabilir mi? Bir dünya merkezi haline gelebilir mi?

- Ben Eminönü'nün bütününü 20 yıl sonra hayal edebiliyorum. Büyük resmi biliyorum. Eminönü fonksiyonel olarak çok ciddi bir turizm baskısı altında. Ticaret var, turizm var. Ama geleneksel ticaretle birlikte turizmin baskısının daha ağırlıklı olacağını düşünüyorum. Ve yaptığımız düzenlemeler de buna yönelik... Mesela yayalaştırıyoruz. Eminönü'ne gündüz 1- 1.5 milyon insan geliyor. Marmaray bittikten sonra bir Bab-ı Ali'de bir de Sirkeci'de iki tane çıkış kapısı olacak. Halkalı'dan Gebze'ye kadar, diğer taraftan Sarıyer'den buraya kadar metroyla ulaşabildiklerini düşünün. Tarihî yarımadanın tam kalbine çıkıyorlar. Bu, tarihî yarımadanın değerini 2-3 kat artıracaktır.

- 2011 sonunda başlayacak olan restorasyon ne zaman biter?

- 2011 içerisinde yasal düzenlemeleri çıkarırsak, 2012'nin içerisinde çalışmalar başlayacak. Kapalıçarşı çok büyük bir yer, bölüm bölüm çalışmalar olacak. En az 5 yıl sürer diye tahmin ediyorum.

- 150 milyon lira veren esnafın kazancı ne olacak?

- Çatıdaki perişanlığı gördük. Düşünün ki eviniz var, en ufak bir sallantıda yerle bir olacak, huzurlu olur musunuz? Hayır! Burası da öyle. Buradan ekmeğini kazanıyor ve kaç kuşak burada çalışıyor. Şimdi kendi ekmeğini kazandığı ata yadigrı bu eserin yaşamasını herkes ister. Burası 3 bin 600 haneye bölündüğünde çok büyük bir rakam çıkmıyor. Buradaki esnafımızın buranın hakkından gelebileceğini düşünüyorum. Netice itibariyle kendi iş yerleri...

- Bu projenin bitmesiyle İstanbul, Türkiye ve dünya ne kazanacak?
- Dünya önemli bir anıt eser kazanacak. Gelenlere medeni bir ortam oluşturacağız. Bize ve ülkemize yakışır bir yapıyı kazandırmış olacağız...

ÇATI, GELİŞİGÜZEL ÖRÜLMÜŞ!

Kapalıçarşı'nın çatısında, esnaf tarafından zorunlu olarak çekilmiş kablolar, su depoları ve klimalar görülüyor. 1980 darbesi sonrası dökülmüş ve üzerine gelişigüzel örülmüş kiremitler de dikkat çekiyor. Bu betonun ve kiremitlerin sökülüp sökülmeyeceği belirsiz. Çünkü uzun yıllardır burada olduğu için altındaki tarihî dokuya zarar verilebileceği düşünülüyor ve çalışmanın bunun üzerinden yapılması planlanıyor...

3 yılda tamamlanacak

Kapalıçarşı'yı sık sık ziyaret eden Fatih Belediye Başkanı Mustafa Demir, esnafın sıkıntılarını dinliyor. Taban alanı yaklaşık 39 bin metrekare olan Kapalıçarşı'nın içerisinde 66 cadde ve sokak, 3 bin 600 dükkn bulunmakta... Ayrıca çevresinde Kapalıçarşı ile bağlantılı 38 han yer almakta. Kapalıçarşı için hazırlanacak rölöve, restitüsyon ve restorasyon proje çalışmalarının yaklaşık 3 yıl içerisinde tamamlanması öngörülmekte. Projelerin hazırlanması için ihale yapıldı. 14 milyon 833 bin TL bedelle sözleşme imzalandı ve çalışmalara başlandı. Bu tutarın yüzde 50'si İl Özel İdaresi fonlarından temin edilecek...
Türkiye/SİBEL ÜNLÜ