Son dönemde kurların hızlı artması sonucu dövizle kira ödeyen alışveriş merkezlerindeki perakendecilerden ciddi şikâyetler geliyor.Bu şikâyetlerde kur artışı başrolü oynasa da, satışların çift haneli oranlardan yüzde 3.6’ya gerilemesinin belli payı var.
Son dönemde kurların hızlı artması sonucu dövizle kira ödeyen alışveriş merkezlerindeki perakendecilerden ciddi şikâyetler geliyor. Bu şikâyetlerde kur artışı başrolü oynasa da, satışların çift haneli oranlardan yüzde 3.6’ya gerilemesinin belli payı var. Sektörün durumu bitişikte yer alıyor. Biz dövizle mi yoksa TL’yle mi kira ödemek daha avantajlı, ona baktık. Bunun için son 10 yılın verilerini aldık. Hesaplama kasım sonu itibarıyla yapıldı. Yani ABD seçimleri ile kurda hızlı yükselişlerin önemli bir kısmını da kapsıyor.
- 2006-2016’yı kapsayan 10 yıllık dönemde TÜİK’in izlediği Gerçek Kira Endeksi’ne göre Türkiye’deki toplam kira artışı yüzde 109.6. En düşük kira artışı 2010’da yüzde 2 ile gerçekleşirken, en yüksek artış da yüzde 20 ile 2006’ya ait. Malum o tarihte yüksek çift haneli enflasyondan yeni kurtuluyorduk.
- Dikkat çeken ikinci nokta ise Tüketici Enflasyonu’nun yüzde 8 civarında patinaj yaptığı son yıllarda kiralarda giderek hızlanan bir atış var. Bu yıl 11 ayda kira artışı yüzde 8.5 ile yeniden tüketici enflasyonunun üzerine çıktı. Burada herhalde konut veya emlak fiyat artışları en önemli rolü oynuyor.
- En çok şikâyeti dövizle kira ödeyenler yapıyor. Ancak dövizle kira, TL ile ödenen kiraların altında kaldı. Yarım dolar ve yarım Euro’dan oluşan sepet kurun son 10 yıllık artışı yüzde 93.6. TL ile kira artışının 16 puan altında. Yani 100 TL olan kira, dolar veya Euro’ya endeksliyse 85 lira olarak ödendi. Dövizle ödemenin avantajı geçmiş 10 yılda TL’ye göre yüzde 15. Bu da 10 yılda yüzde 15 ve her yıl için ortalama yüzde 1.5 kira avantajı demek.
- Doların artışı ise son 10 yılda yüzde 107 oldu. Buradaki avantaj sadece 2.5 puanla sınırlı. Yani dolarla kira ödeyenlerin TL ile ödeyenlere göre pek bir avantajı yok. Burada ödemenin nakit dövizle yapılmadığını, dolar karşılığı TL ile gerçekleştirildiğini belirtelim.
- Geçmiş 10 yılda Euro ile kira ödemek en avantajlı durumdu. Çünkü Euro kurunun TL’ye göre artışı yüzde 82.7 TL ile kira artışı arasındaki fark 27 puan. Yani TL ile ödenen 100 liralık kiranın Euro ile sözleşme yapılması halinde tutarı 75 lira olacaktı. Bu da 10 yılda toplamda yüzde 25’lik avantaj demek. Yıla 2.5 puanlık eksik ödeme düşer.
- Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Yastık altı dolarlarınızı satın” derken “TL bereketlidir” söylemi doğrudur. Türkiye’de paradan para kazanılacak sa bu TL’den ve TL enstrümanlarından kazanılır. Tabii ki kısa vadede değil, orta ve uzun vadede TL dövize göre daha yüksek getiri sağlar. Doların kazandırması sadece devalüasyon dönemleriyle. Gerisinde ya TL daha fazla kazandırır ya da Türkiye’deki enflasyon daha yüksektir.
- Ele aldığımız dönem son 10 yıl. Son dönemde döviz kuru hızlı artış eğiliminde. Ama daha önceki yıllarda düşüşteydi. Dolar düşerken, yatay seyrederken veya enflasyonun altında kalırken, dövizle borçlanma, dövizle kira ödeme kârlıydı. Son 10 yılın yarıdan çoğu böyle geçti.
- Bu durum bilindiği için de, dolarla kira ödeyenler hemen TL’ye dönmeye değil, daha çok kurun daha düşük düzeylerde sabitlenmesini, örneğin doların 2.75 TL veya 3 TL’den sabitlenmesini istiyor. Çoğu alışveriş merkezi de bunu yapmış durumda.
- Perakende sektörü ise kira dışında da sorun yaşıyor. En düşük ciro artışını yaptıkları yıl 2016. Turizm sektörü ilk kez üçte birlik kayıp yaşıyor. Temmuzdaki darbe girişimi de satışları düşürdü. Kur artışı da tüketici güvenini vurdu.
- Bu tablo kiralayan ile kiracı arasında da yeni bir denge kurulmasını gerektirebilir.
Habertürk/Abdurrahman Yıldırım
