AFAD, Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü hazırlıyor!

Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığınca (AFAD), Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem Planı - 2023 (UDSEP) kapsamında "Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü" hazırlanıyor.

AFAD Deprem Dairesi Başkanı Dr. Murat Nurlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, afet ve acil durum anlarında özellikle yöneticilerin ortak dil konuşabilmesi amacıyla bir terimler sözlüğü hazırladıklarını söyledi.

Sözlüğün hazırlanması konusunda oluşturulan komisyonda akademisyenler, kamu kurum ve kuruluşlarından uzmanlar ve afet yöneticilerinin görev aldığını belirten Nurlu, çalışmaların son aşamaya geldiğini ifade etti.

Nurlu, eserde yaklaşık bin terime yer verildiğine işaret ederek, basımı yapıldıktan sonra sözlüğün ilgili kurum ve kuruluşlara dağıtılacağını kaydetti.

Sözlüğe internet üzerinden de erişim sağlanabileceğine dikkati çeken Nurlu "Sözlükte terimin tanımını yapıp, bitirmiyor gerektiğinde açıklamalar da koyuyoruz ki daha anlaşılır olabilsin" dedi.

-Sözlükte yer alacak bazı terimler

"Açıklamalı Afet Yönetimi Terimler Sözlüğü"nde yer verilen bazı terimler ve açıklamaları şöyle:

-Acil durum: Büyük, fakat genellikle yerel imkanlarla baş edilebilen çapta, ivedilik gerektiren tüm durum ve haller. 5902 sayılı kanunda, "toplumun tamamının veya belli kesimlerinin normal hayat ve faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan ve acil müdahaleyi gerektiren olaylar ve bu olayların oluşturduğu kriz hali" olarak tanımlanmıştır.

-Afet: Toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olay. Afet bir olayın kendisi değil doğurduğu sonuçtur.

-Ana şok: Bir bölgede bir deprem serisi içinde meydana gelen en büyük deprem. Bu deprem öncesinde meydana gelen daha küçük depremlere öncü depremler, sonrasında meydana gelen daha küçük depremlere ise artçı depremler denilmektedir.

-Deprem şiddeti: Depremlerin insanlar, çevre, yapılar ve doğa üzerinde meydana getirdiği etkiler, hasarlar veya değişimlerin gözleme dayalı olarak derecelendirilmesi.

Şiddet yalnızca depremin büyüklüğüne değil, merkez üssünden uzaklığa ve o yerin yerel zemin yapısına da bağlıdır. Depremin şiddeti tek bir yapı veya yapı gurubu üzerindeki etkiyi değil, bir yerleşmedeki farklı yapı türlerinde meydan gelen toplam hasarları göstermektedir. Uzun süreli gözlemler sonucunda hazırlanmış ve uluslararası alanda kabul görmüş şiddet cetvelleri bulunmaktadır. Deprem şiddetini 12 derece üzerinden tanımlayan ve Türkiye'de de kullanılan bu cetveller arasında Medvedev Sponheuer-Karnik (MSK), Değiştirilmiş Mercalli şiddeti (MMI) ve Avrupa Makro sismik şiddet cetveli (EMS) sayılabilir.

-Depremin büyüklüğü: Depremin ortaya çıkardığı toplam enerjiyi karakterize eden, aletsel ölçüm ve hesaplama sonucunda bulunan değer.

İlk olarak 1936'da Richter tarafından tanımlandığı için bu adla anılır. Farklı sismik dalga verilerini ve belirli kriterleri kullanarak çeşitli deprem magnitüdü hesaplama yöntem ve formülleri geliştirilmiştir. Md, Ms, Ml, Mb, Mw şeklindeki kısaltmalarla ifade edilirler. Sismolojide en çok kullanılan büyüklük değerleri, cisim dalgası fazından hesaplanan Mb, yüzey dalgasından hesaplanan Ms ve dalga şekilleri modellemesinden hesaplanan Mw değerleridir.

-Doğa kaynaklı afet: Deprem, sel, heyelan, çığ, kuraklık, fırtına, dolu, hortum vb. gibi oluşumu engellenemeyen jeolojik, meteorolojik ve hidrolojik kaynaklı doğa olaylarının sonuçlarına verilen genel ad.

-Hasar tespiti: Bir afetin neden olduğu fiziksel, ekonomik, sosyal ve çevresel hasar, zarar ve kayıpların teknik ekiplerce belirlenmesi işlemi.

-Mülteci merkezi: Mültecilerin bilgi, danışmanlık, maddi yardım ve diğer servislerden yararlanmak için toplandığı veya barındığı yer.

-Sivil korunma: Afet, acil durum, sivil savunma, savaş gibi konuların yanında halkın her türlü tehlike ve riske karşı korunması.

-Risk: Bir olayın belirli koşul ve ortamlarda doğurabileceği can, mal, ekonomik ve çevresel gibi değerlerin kaybının gerçekleşme olasılığı durumu. Diğer bir deyişle "risk=potansiyel kayıplar" veya "risk=tehlikexhasar görebilirlik"tir. Sigortacılık ve mühendislikte kayıp olasılığı olarak adlandırılır. 

AA